Kiezen

Proberen meer te leven zal wellicht een proces zijn dat nooit eindigt. Zoals zoveel dingen in het leven draait het niet alleen méér om de reis dan om de bestemming, maar is er ook niet echt een bestemming.

Hoe kunnen we onszelf dan aanleren om tijdens de reis vaker om ons heen te kijken? Om elke dag goed voor onszelf te zorgen, ook als dat betekent dat we langzamer gaan, dat we misschien minder bereiken dan we voor ogen hadden? Om elkaar te zien, te waarderen en onszelf de ruimte te gunnen om de mensen te vinden bij wie we helemaal onszelf kunnen zijn?

Een besef maakt een verschil: niet alles is mogelijk. Je kunt niet alles doen. Je moet kiezen, en zelfs als je besluit om dat niet te doen, dan kies je automatisch voor een leven vol uitputting, wrok en schuldgevoel.

"Maar anderen kunnen het ook!" roept mijn brein. Dus ik herinner haar aan twee waarheden. Een deel van de mensen die 'het ook kunnen' heeft ondertussen een burnout of is daarnaar onderweg. En daarnaast: ik ben die anderen niet.

Ik leef mijn leven, met mijn dromen, mijn energieniveau en mijn moeilijkheden. Langzaam maar zeker vind ik de rust om dat te erkennen en te accepteren. Er zijn dingen die ik theoretisch zou moeten kunnen, die me te veel kosten om ook daadwerkelijk te doen. Er zijn dingen die me leuk lijken, maar op dit moment niet in mijn leven passen en die ik later of misschien wel nooit zal doen.

Want wat heeft het leven voor zin als mijn hoofd geen ruimte voelt om ideeën te bedenken, nieuwe zinnen te schrijven en de rust te vinden om anderen en de natuur echt te zien? Wat heb ik aan een leven waar ik doorheen ren, to do lijstjes aftikkend en doelen behalend, als ik er niet echt ben?

De mogelijkheden in het leven lijken soms oneindig, maar onze keuzes zijn dat niet. We hebben allemaal beperkte energie, beperkte tijd, beperkte aandacht. Als er gekozen moet worden, wat wil ik dan niet? En wat is juist onmisbaar?

Bij het denken aan prioriteiten vergeten we vaak dat prioriteiten ook gaan over wat we niet willen, of minder belangrijk vinden. We maken een lijstje: familie, werk, vrienden, hobby's, gezondheid en rust. Het lijkt overzichtelijk en haalbaar, maar eigenlijk hebben we geen prioriteiten gesteld, we hebben gewoon een lijstje gemaakt.

Prioriteiten stellen en keuzes maken gaat niet zozeer over welk levensgebied het grootste deel van je aandacht of tijd mag hebben. Het gaat over van binnenuit keuzes maken over hoe je je tijd en aandacht zou willen besteden. Hoe wil je zijn als je met je familie bent? Wat is belangrijk voor je op het werk? En welke andere dingen die ook belangrijk lijken maken je eigenlijk niet zo veel uit?

Wil ik aanwezig kunnen zijn bij familie, goede gesprekken met ze kunnen voeren en energie hebben als ik bij ze ben? Hoe belangrijk is dat voor me? En zijn er dingen die ik daarvoor zou willen opofferen? Wat zou me helpen om daar een prioriteit van te maken? In hoeverre is de kwaliteit van onze ontmoetingen belangrijker voor me dan de frequentie waarin we elkaar zien?

Een obstakel bij het herkennen van wat voor ons belangrijk is is dat we vaak culturele en omgevingsverwachtingen zo eigen hebben gemaakt dat het moeilijk kan zijn om te herkennen wat van onszelf is en wat we hebben aangeleerd.

Het kan helpen om antwoorden op de vraag 'Wat wil ik?' te vergelijken we met de antwoorden op 'Wat zou ik moeten willen?' en te proberen om te voelen welke dingen echt onmisbaar zijn voor jou persoonlijk. Een deel van de antwoorden zal overeenkomen, maar een ander deel voelt nodig om de goedkeuring van en harmonie met anderen te behouden.

Daarom is het belangrijk om stil te staan bij het feit dat het onmogelijk is om keuzes te maken en prioriteiten te stellen zonder mensen teleur te stellen. En dat het normaal is om daar schuldgevoel bij te voelen.

Een pijnlijk besef, omdat we liever iedereen blij maken en niemand pijn willen doen. Maar ook een nodig weten, dat ons helpt. Als we weten dat we mensen moeten teleurstellen zien we dat we daar zelf keuzevrijheid in hebben. Er ontstaat meer ruimte om zelf te bepalen wie we teleurstellen, wanneer we dat doen, en om welke reden. We voelen de autonomie die nodig is om keuzes te maken die daadwerkelijk goed zijn voor ons en de mensen om ons heen.

Ook daarbij is het belangrijk om de wat-vraag uit te stellen en de hoe-vraag voor ogen te houden. Hoe wil ik zijn, en wat is daarvoor nodig?

Ben ik bereid om ambitie of groeisnelheid op te offeren voor de kwaliteit van mijn aandacht, en daarmee wellicht mijn baas teleur te stellen? Sta ik het mezelf toe om niet mee te gaan naar een borrel als dat me de ruimte geeft om de volgende dag met meer plezier aanwezig te kunnen zijn bij vriendinnen? En ben ik bereid om de golven van energie en rust in mij te volgen, en te riskeren daarmee de verwachtingen die ik heb van mijzelf teleur te stellen?

Persoonlijke vragen waar iedereen anders op zou antwoorden. Sterker nog, verschillende mensen zullen zichzelf verschillende vragen stellen. Iedereen heeft andere dingen nodig om het gevoel te hebben dat het leven de moeite waard is. Iedereen voelt zich vervult door een andere hoe.

Het mooie is dat grenzen leiden tot vrijheid. Niet alleen voor jou, maar ook voor je omgeving. Hoe meer je jezelf toestaat om te leven op een manier die voor jou prettig is, hoe meer ruimte er ontstaat om mensen die het anders aanpakken te accepteren en die ruimte ook te gunnen. Hoe meer mensen zien dat het mogelijk en haalbaar is om keuzes te maken die passen bij wat jij nodig hebt, hoe meer er mogelijk wordt in de wereld om je heen.

Onze cultuur is (op sommige vlakken) een beetje verrot. Niet omdat de mensen verrot zijn, maar omdat als veiligheid niet voelbaar is, elk brein kiest voor zelfbescherming en rigiditeit. Elke actie die behoeften vervult, die grenzen bewaakt, die alternatieve mogelijkheden laat zien, draagt bij aan het veranderen van die cultuur. Er is iets beters mogelijk.