Jezelf zijn is een grappig iets

We willen allemaal graag onszelf zijn. Wat dat is, daar zijn de meningen over verdeeld. Voor de een is het gewoon lekker normaal doen, voor de ander is het meer laten zien wie je echt bent. Voor nog weer een ander gaat het over eerlijkheid, of over trouw zijn aan je natuur of juist aan je waarden. Ben je meer jezelf als je je impulsen volgt? Of juist als je je laat leiden door waar je in gelooft?

Daar komt bij dat er een waardeoordeel hangt aan jezelf zijn. "Wees jezelf" roepen mensen, lang voordat we überhaupt weten wie dat is. Authentiek zijn is iets dat wordt gewaardeerd door anderen, ben je 'nep' dan hoeft niemand je erbij te hebben. Het liefst gaan we om met mensen die zichzelf zijn, en dan met name met de mensen die dat volgens onze definitie doen.

Daarom is het belangrijk dat je niet te veel je best doet om jezelf te zijn, het moet wel natuurlijk en echt zijn. Onzekerheid is daarbij een lastig iets. We zijn het allemaal en toch kun je op dat gebied beter niet teveel jezelf zijn. Dan vraag je om bevestiging en dat is zwak en needy. Dan wil je gewoon aandacht (en ook dat schijnt iets slechts te zijn).

Doe dus niet teveel je best, schuif je onzekerheden ergens onder een tapijtje en volg tegelijk je impulsen en je waarden. Wees een klein beetje eerlijk, volg je eigen pad en doe vooral geen moeite om cool te zijn. Dán ben je waarlijk jezelf. Dán ben je waardevol en acceptabel.

En daar zit het hem in. Dán ben je genoeg. Wat begon als een uitnodiging tot zelfacceptatie, werd verwrongen tot een streven naar perfectie en veiligheid. Veiligheid, omdat genoeg zijn in de ogen van anderen van oudsher leidde tot overleven in een groep. En nu... laten we eerlijk zijn, ons leven nog steeds een stuk leuker maakt. Moet je je voorstellen hoe het is om niet genoeg te zijn in de ogen van de mensen om je heen. Natuurlijk doen we daar ons best voor.

Het is dus aan de ene kant best paradoxaal dat we zo ons best doen om onszelf te zijn, zodát we goed genoeg kunnen zijn. En tegelijk is het zo menselijk. En het gaat ook niet bewust natuurlijk. We doen oprecht ons best om onszelf te zijn en te laten zien. De verbinding die komt van mensen die je accepteren zoals je echt bent, is zo veel rijker dan het gevoel 'erbij te horen'.

Maar de behoefte aan veiligheid en acceptatie is vaak sterker dan we zelf doorhebben. Het proberen 'genoeg' te zijn, kan er voor iedereen anders uitzien. Iedereen heeft iets anders geleerd waar een mens aan moet voldoen om goed te zijn. Gaat het om presteren? Om liefdevol zijn? Om grappig zijn? Authenticiteit uitstralen? Sportief, creatief, gelukkig zijn? Allemaal waarden die het zeker waard zijn om na te streven, maar zodra ze een voorwaarde worden voor acceptatie - om liefde waard te zijn - dan wordt het lastig.

Juist omdat die waarden zo dicht liggen bij wat écht belangrijk voor ons is, vervallen we daarbij snel in een streven naar perfectie. We probeerden onszelf meer te uiten, open en eerlijk te zijn, maar zonder het door te hebben zijn we begonnen de delen van onszelf die dat moeilijk vinden te veroordelen.

Maar... Als jezelf zijn dan zo belangrijk is voor echte verbinding, en hard je best doen om zoveel mogelijk jezelf te zijn dat in de weg staat - hoe dan wel? Hoe krijgen we meer echte verbinding zonder te vervallen in de race naar goed genoeg?

Het begint allemaal (surprise) met zelfacceptatie. Als jij (en je hersenen - dat is dus meer dan alleen een rationeel begrijpen) begint te geloven dat je hoe dan ook waardevol bent, dat je niets hoeft te doen of te zijn om liefde te mogen ontvangen, dan wordt het steeds minder belangrijk voor je hersenen om je op die manier te beschermen.

Jezelf accepteren is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. We leven in een maatschappij die zelfkritiek nog steeds als een soort heilige graal van succes beschouwt. Hoe vaak hoor je niet een beroemd iemand zeggen 'ik ben mijn eigen grootste criticus'?

Zelfacceptatie is vriendelijk, zacht, kwetsbaar - het past moeilijk in een maatschappij die alles meer, beter en sneller wil. Het is moeilijker om daadwerkelijk te accepteren wie je bent, inclusief alle vreemde, enigszins beschamende en ongewone eigenschappen, dan om weer iets nieuws te vinden om aan jezelf te verbeteren.

En iets aan jezelf willen verbeteren is natuurlijk niet het probleem. Zelfacceptatie leidt niet tot stilstand, luiheid en egoïsme. Zelfacceptatie is een uitgangspunt. Een start.

Als je kijkt vanuit genoeg zijn... wat zou je dan willen doen? Als je weet dat je niets hoeft te doen, niet anders hoeft te zijn dan je nu bent - waar zou je dan je aandacht op willen focussen? Misschien wil je wel nog steeds de grappigste persoon op aarde worden. Maar datzelfde streven vanuit 'ik ben al genoeg' voelt heel anders. Minder krampachtig en meer als spelen, ontdekken, uitproberen.

Dan ontstaat er ruimte om te experimenteren met jezelf zijn. Wat betekent dat voor jou? Hoe zou je willen zijn? Wat voelt goed en op welke momenten voel je je het meest thuis? Welke mensen om je heen halen iets in je naar boven dat heel natuurlijk en veilig voelt? En op welke momenten is het moeilijk om te zijn zoals je meestal bent? Doe eens iets wat helemaal niet bij je past en ontdek - zou dat ook een stukje zelf kunnen zijn?

Het leuke aan zelfacceptatie is dat naarmate je jezelf meer accepteert, het ook steeds gemakkelijker wordt anderen te accepteren. Waar je eerst misschien plaatsvervangende schaamte voelde, of meteen oordeelde of afstand zocht als iemand iets verkeerd of raar deed, denk je nu veel sneller 'ach, we zijn allemaal maar mensen' of 'we doen allemaal ons best met de middelen die we hebben'. Andersom helpt het accepteren van andere mensen ook weer om jezelf meer te accepteren. Een vicieuze cirkel, maar dan een keer een leuke!

En de volgende keer dat iemand tegen je zegt: "Wees maar gewoon jezelf!", wees dan niet bang als je je daar op dat moment te verlegen voor voelt, als je een beetje overdrijft door de zenuwen, als je je perongeluk volledig aanpast aan je gesprekspartner.

Je bent al goed genoeg. Daar hoef je niet eens jezelf voor te zijn.